Dit gedeelte hebben Mattheüs en Lucas (20: 20-26) beiden uit Marcus 12: 13-17 overgenomen en daarbij kleine wijzigingen aangebracht. Bij Mattheüs staat deze episode in een lange rij van toenemend verzet tegen Jezus.

In 22: 15 willen de Farizeeën hem met een strikvraag vangen. Ze sturen een paar van hun leerlingen met de zgn Herodianen. Daarmee kunnen nakomelingen zijn bedoeld van koning Herodes de Grote zoals bv Herodes Antipas (4vC – 39nC ), die in feite vazalvorsten waren van de keizer in Rome. Maar meer voor de hand ligt dat het om hun aanhangers gaat: een politieke stroming die belang had bij het pro-Romeinse bestuur in Israël. Dat de Farizeeën met de Herodianen samenwerken wekt verbazing: de Farizeeën waren juist afkerig van de Romeinse bezetter en hun invloed op samenleving en cultuur. Maar zo’n monsterverbond komt vaker voor: in hun afkeer van Jezus worden gezworen vijanden soms vrienden (vgl Luc 23: 12).

22: 16 Ze beginnen met Jezus te prijzen: ‘Meester, wij weten dat u oprecht bent en in alle oprechtheid onderricht geeft over de weg van God. We weten dat u zich aan niemand iets gelegen laat liggen, u kijkt immers niemand naar de ogen.
Het woord dat Mattheüs voor oprecht en oprechtheid gebruikt is het gangbare woord voor waarheid en betekent oorspronkelijk ‘onverhuld’, ‘onverborgen’. Jezus openbaart de waarheid over de weg van God, dwz wat God van mensen verwacht. Hij brengt die frank en vrij aan het licht. Hij trekt zich niets aan van wat de mensen hoog of laag, machtig of niet ervan vinden. Dat is een groot compliment. De vragenstellers spreken onbedoeld zelfs de waarheid over Jezus, alleen zij menen er niets van. Ze geloven niet dat hij ‘waarheid’ is die niets verhult. Daar zullen ze straks nog achter komen wanneer ze zelf als hypocrieten ontmaskerd worden.

22: 17 De tegenstanders hebben een strikvraag in gedachten en door Jezus eerst zo te prijzen, moet hij straks wel antwoord geven. ‘Zeg ons daarom wat u vindt…is het toegestaan de keizer belasting (census, ons woord accijns is daarvan afgeleid) te betalen of niet?’
Toegestaan staat in verband met de Joodse wet: mag je van God belasting betalen aan de keizer in Rome die er zijn soldaten mee betaalt? Die door de belasting het volk uitmergelt en verarmt? Bovendien stond op de belastingmunt de beeltenis van de keizer, en het tweede van de tien geboden verbiedt gesneden beelden. En alsof het nog niet erg genoeg was staat er een tekst op die de keizer goddelijk verklaart. In de tempel gebruikten Joden muntjes zonder afbeeldingen.

Is het toegestaan? De Herodianen zullen die vraag wel met ja beantwoorden, de Farizeeën liever met nee. Maar wat zal Jezus zeggen? Zegt hij ja, dan verliest hij direct een flink deel van zijn aanhang onder de bevolking die zwaar leed onder de belastingen die de Romeinse bezetter oplegde. Zegt hij nee, dan staat hij op hetzelfde moment als staatsgevaarlijk bekend en moet hij vrezen voor zijn leven.*

Jezus neemt echter geen genoegen met de twee opties die ze hem voor houden. Hij laat zich niet in het ene of andere kamp duwen.

22: 18-19 Hij doorziet hun slechte bedoelingen en noemt zijn tegenstanders ronduit ‘huichelaars‘. Een scherp contrast met het compliment dat zij Jezus eerder maakten. Maar het is de waarheid: het zijn hypocrieten die met hun zgn gewetensvraag enkel op de val van Jezus uit zijn. Dat Jezus hun ‘huichelaars’ noemt, hadden ze kunnen verwachten van hem die zij eerder een man van waarheid noemden, een die niemand naar de ogen kijkt.

‘Waarom stellen jullie me op de proef?’ (zoals de duivel eerder, Mat 4: 1vv) En zonder een antwoord af te wachten, beveelt Jezus (20: 19) ‘Laat me de belastingmunt zien!’ Prompt geven ze die: een denarius, dat is een zilverstuk ter waarde van een dagloon. Dat ze er een bij zich hebben, geeft al te denken: voor de vragenstellers is de munt blijkbaar een geaccepteerd betaalmiddel. Opnieuw blijkt hun hypocrisie.

20:21a Dan stelt Jezus hun deze vraag (20: 20) ‘van wie is dit een afbeelding (ikoon) en van wie is het opschrift? ‘Van de keizer‘ is het antwoord.

Wat het opschrift betreft: op de kopkant staat te lezen TI CAESAR DIVI AVG F AVGVSTVS (Tiberius Caesar goddelijke en verheven, zoon van Augustus) en op de andere kant PONTIF MAXIM (hogepriester). Tiberius Julius was de tweede keizer van Rome van 14-37 nC.

Beeld en opschrift maken de denarius voor vrome Joden nog bezwaarlijker dan die als belastingmunt al is. 

20:21b Dan volgt het antwoord van Jezus: geeft dan aan de keizer wat van de keizer is, en wat van God is aan God. Dat is niet alleen antwoord op de vraag over de keizerlijke belasting. Maar ook een opmerking over wat mensen aan God moeten geven.

Wat is van de keizer? Dat is waar zijn naam en beeltenis op staat: de munten

Wat is van God? Wat draag zijn beeld? Dat zijn wij, de mensen, geschapen naar zijn beeld en gelijkenis (Gen 1:27). Onze roeping, onze bestemming is het om God zichtbaar te maken door zijn wil te doen en naar elkaar om te zien.*

Met de eerste helft van dit antwoord geeft Jezus aan dat als de keizer belastingen oplegt, die zonder gewetensnood betaald kunnen worden. Weigeren heeft trouwens toch geen zin: de legers dwingen het gewoon af. Nog niet zo lang daarvoor (6nC) was Judas de Galileeër met zijn troepen in opstand gekomen tegen de census, en bloedig verslagen.
Veel zwaarder weegt de tweede helft: dat we God geven wat hem toekomt: geen geld of wat anders, maar onszelf aan hem toewijden. Met hart en ziel, met al ons verstand en met alle kracht zullen we hem liefhebben en onze naaste als onszelf. Zo weerspiegelen we de liefde en trouw van God, zijn we ikonen: beelddragers van God.

20:22 Nu weten de tegenstanders niets meer te zeggen en druipen af.

Tweerijkenleer?
Dit antwoord is wel eens uitgelegd in het kader van de zgn twee-rijken leer, waarbij de keizer / de overheid voor het wereldlijk bestuur zorgt en de paus / de synode voor het rijk van Christus. Alsof kerk en staat (geloof en politiek, zondag en maandag) twee gescheiden werelden zijn, elk met eigen wetten. Er is een andere verhouding tussen die twee. Als beelddragers van God zijn we geroepen om ook in de politiek, in zaken, op maandag uit te beelden wie God is. ‘We moeten God meer gehoorzamen dan mensen’, zegt Petrus (Hnd 5: 29). ‘We hebben ons burgerrecht in de hemel’ zou Paulus later schrijven (Filp 3:20)

Jezus zelf is bij uitstek beelddrager van God geweest. Oprecht en in waarheid, zonder iemand naar de ogen te zien. De uiterste consequentie is hij niet uit de weg gegaan.

* Later zou Jezus ervan beschuldigd worden dat hij het volk verbood de keizer belasting te betalen, maar Pilatus vindt de beschuldiging ongegrond; Luc 23: 1-4)

** De Rabbijnse traditie heeft overigens een vergelijkbaar antwoord (Hillel, Lev. Rabba 24.4). Hebben ze dit van Jezus? Of is het andersom? Of putten ze beide uit een gezamenlijke bron? Of hebben ze onafhankelijk van elkaar dit bedacht?