Dit deel bouwt voort op wat in de inleiding over offers is gezegd.

Inleiding
Behalve offers ivm dankbaarheid (brandoffers) en ivm het sluiten van een verbond (vredeoffers) zijn er offers voor als er iets niet in orde is. Bv door onreinheid, onopzettelijke schuld, opzettelijke schuld.
In vorige vertalingen van de Bijbel heetten dit de zonde- en schuldoffers. Maar het verschil tussen deze twee is niet heel duidelijk (> inleiding offers). Beide hebben te maken met het herstellen van de band tussen God en zijn volk. Vandaar dat de NBV21 in deze gevallen spreekt van reinigingsoffers. Bij deze offers speelt het bloed een grote rol.

Onreinheid
Met rein en onrein zijn we niet meer vertrouwd¹. Het lijkt op schoon en vies en voor dat laatste hebben we zeep. In de bijbel, vooral het Oude Testament gaat het echter om heel andere dingen dan om hygiëne. Zwarte randjes onder de nagels of een zweetlucht onder je oksels zijn het probleem niet. Het gaat erom, dat je in aanraking bent geweest met dingen die onder een taboe vallen. Onrein werd iemand als hij/zij in contact kwam met een melaatse (Lev 13 en 14), een dode (Num 19), een graf, bloed, sperma en vloeiingen na een bevalling (Lev 12 en 15), onreine en dode dieren (Lev 11 en Deut 14). Onreinheid was vooral een probleem van de priesters in de tempel. Hun onreinheid verdraagt zich niet met de heiligheid van God. Maar ook niet-priesters, gewone mannen en vrouwen (bv na een bevalling) konden onrein zijn. En het heilige land (Israël) de heilige stad (Jeruzalen) en de heilige tempel konden verontreinigd worden. Een reinigingsoffer maakte de onreinheid ongedaan.

Onopzettelijke schuld
Verder kon het gebeuren dat iemand onbewust een overtreding had begaan. Als hij/zij dan op een later moment beseft wat er gebeurd was, kon hem/haar dat in gewetensnood brengen. Zo’n onopzettelijke zonde kwam dan tussen God en de zondaar in te staan. Het gevoel een zondaar te zijn, schuld te hebben verstoort de band met God. Zo iemand had dus een probleem: hij of zij gold als onwaardig voor God en zo voelde dat ook. In het oude Israël was er dan het ritueel van het reinigingsoffer dat onopzettelijke zonde en/of schuld weer goed maakte. In sommige gevallen was dan ook nog een hersteloffer nodig. (vorige vertalingen schuldoffer).

Opzettelijke Schuld
Er zijn natuurlijk ook de bewuste overtredingen. Dan ga je willens en wetens tegen de tien geboden in door te stelen of overspel, moord, hebzucht, jaloezie, vals getuigen enz. Dat maakt iemand onmogelijk voor God. Als hij/zij niet compleet gewetenloos bent, knaagt dat aan hem/haar en verhindert het leven met God. Als iemand dan verlangt met God weer in vrede te leven, is er de mogelijkheid van verzoening: door het brengen van een reinigingsoffer.²

Reinigingsoffer
Omdat de gemeenschap met God door onreinheid, zonde of schuld is verbroken geraakt, kan er bij dit offer geen maaltijd plaatsvinden. Eerst moet de band hersteld worden. Dat gebeurt door het reinigingsoffer, ihb het bloed.
Het offerdier wordt geslacht en het bloed opgevangen om tegen het voorhangsel gesprenkeld en aan de hoorns van het reukofferaltaar gestreken te worden. De rest van het bloed wordt aan de voet van het altaar gegoten.
Een deel van het offerdier (vet en nieren) wordt op het altaar verbrand, de rest van het dier (kop, poten, huid, vlees ingewanden) wordt buiten het kamp op de stortplaats verbrand. Er wordt niets van gegeten of benut.

Bloed
Het Hebreeuwse woord voor verzoenen is kipper, dat 'bedekken' betekent. Het bloed bedekt onreinheid en schuld³. God ziet het niet meer, wil er niet meer aan terug denken. Hij wil de band met zijn volk herstellen en met de mensen verder.  Wanneer de gelovige Israëliet oprecht (niet magisch) een reinigingsoffer brengt, mag hij geloven dat onreinheid en schuld weg zijn⁴. En dat zal hij bij dit indringende ritueel ook zo beleven.

1. In de eerste plaats omdat een dier offeren een kostbare zaak is. Zo laat het offerritueel je de ernst van het gebeurde voelen: een dier, een jong, gaaf, gezond dier, afstaan om te worden geofferd, dat kost geld. En je mocht in dit geval niets van het vlees opeten, of de huid gebruiken om leer van te maken. Het arme dier werd compleet vernietigd.
2. De offeraar aangekomen bij de priester legt zijn hand op de kop van stier, schaap of geit en geeft daarmee aan: dit is mijn dier, mijn offer voor mijn tekort. Om mijn onreinheid, schuld, zonde te bedekken.

Waarom bloed? Wat is het verband tussen bloed, bedekken en herstelde verhoudingen? We zijn geneigd te denken dat het offerdier gedood wordt in plaats van de zondaar of schuldenaar. Die ontloopt zijn straf. Maar dat is niet het idee. Het gaat niet om plaatsvervanging. Dat zou suggereren dat de heilige God zijn woede en toorn over onreinheid, zonde en schuld pas kwijt kan, als Hij bloed heeft gezien. De bijbel geeft iets anders aan. ‘Het bloed is de levenskracht van een levend wezen. Ik (God) heb het jullie gegeven om er op het altaar de verzoeningsrite mee te voltrekken, want bloed kan, als levenskracht, verzoening bewerken.’ (Lev 17: 9-11, NBV21).

Ooit toen het volk Israel uit Egypte was ontsnapt en door de woestijn zwierf, werd het ongeduldig en begon het te mopperen. Dan zijn er opeens giftige slangen en velen werden ziek. Dan maakt Mozes een koperen slang en houdt die omhoog. En iedereen die kijkt wordt weer beter. Daar zorgt die koperen slang niet voor. Dat is geen magisch ding. Maar God heeft die koperen slang gegeven tot verzoening. En door ernaar te kijken toon je je berouw en goede wil en word je weer beter.³
Zo is het ook met bloed. Dat is geen magisch middeltje dat schuld en schaamte wegpoetst. Maar God heeft het Israel aangewezen als middel tot verzoening. En door naar het altaar te gaan en het bloed te sprenkelen toon je je berouw en neemt God je weer aan en komt er weer vrede en blijdschap en vertrouwen in je leven.

God had ook iets anders kunnen aanwijzen (bv zand,  'zand erover'). Maar Hij koos voor het bloed dat toenertijd zo’n bijzondere betekenis had: drager van het leven, heilig, behorend bij God en veel kostbaarder dan zand dat niets kost.
En misschien voelde een offeraar destijds ook wel, hoe je van je onreinheid, zonde en schuld ontslagen werd, en weer opgelucht kon ademhalen. Je levenskracht vernieuwd door het geofferde bloed.

Jezus
Later, als Jezus sterft aan het kruis, is het opnieuw niet omdat God bloed wil zien. God eist geen bloed.; Hij gééft het. Het is zijn geschenk aan ons. Net als Mozes ooit de koperen slang aanwees, wijst Hij het kruis aan. Net als Hij ooit het bloed van offerdieren gaf, geeft Hij het bloed van Christus . Het is een middel tot verzoening. Een uitgestoken hand. En wie die zien en aannemen tonen hun geloof, hun liefde, hun goede wil en gaan weer leven bevrijd van schuld en schaamte.

^-----
1 Als je naar een film kijkt, waar veel gevloekt wordt, voel je je misschien ook een beetje zo. Of na ongewenste intimiteiten. Of als je je erg schaamt voor je uiterlijk. Allemaal dingen waar je weinig of niets kunt doen, maar het zit je wel in de weg.
² Hiermee verwant is de grote verzoendag (Jom Kippoer), het jaarlijkse ritueel waarbij een stier en een ram als reinigingsoffer voor de hogepriester en voor het volk worden geslacht. Een tweede ram wordt niet geslacht en geofferd, maar symbolisch beladen met de zonden van het volk de woestijn in gestuurd (Lev 16). Zo ver mogelijk weg, om nooit meer terug te komen.
³ Maar je hoeft niet. Je kon ook blijven mopperen en ziek zijn en dood gaan.
⁴ God gaat aan onreinheid, schuld en zonde voorbij. Vergelijk het bloed op de deurposten bij het Pesachmaal (Ex 12). Waar de doodsengel het bloed ziet, gaat hij niet naar binnen. Pesach betekent 'voorbijgaan'.